‘Tình trạng trộn ma túy vào thuốc lá điện tử ngày càng phức tạp’

Tại phiên chất vấn chiều 11/11, vấn đề thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng đã trở thành tâm điểm được các đại biểu Quốc hội quan tâm.

Đại biểu Lê Hoàng Anh dẫn báo cáo của Bộ Công an cho biết tình trạng tẩm ướp ma túy trong thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng đang tăng mạnh mà khó kiểm soát. Vì vậy, Bộ Công an muốn cấm nhập khẩu cũng như phân phối và quảng cáo dạng thuốc lá này, nhưng Bộ Công Thương muốn nghiên cứu thí điểm thêm để quản lý tốt hơn.

“Không ít cử tri phản ánh nhiều nhóm lợi ích của ngành công nghiệp thuốc lá đang tích cực vận động để duy trì thử nghiệm các loại thuốc lá này. Theo Bộ trưởng thì các nhóm lợi ích này có vận động thành công ở Việt Nam hay không? Trách nhiệm của Bộ Y tế tham mưu ra sao mà đến nay Chính phủ chưa có quan điểm rõ ràng về vấn đề này?”, đại biểu đoàn Gia Lai đặt câu hỏi và đồng thời chuyển câu hỏi này đến Bộ trưởng Công Thương.

Bộ trưởng Y tế cho biết Bộ Y tế sẽ tiếp tục nghiên cứu, đánh giá tác động của thuốc lá điện tử và đề xuất những giải pháp toàn diện, trình Chính phủ xem xét, quyết định. Bà nhấn mạnh với thiết kế bắt mắt và xu hướng thịnh hành, thuốc lá điện tử đã trở thành một thách thức lớn trong công tác phòng chống. Việc thay đổi hành vi của giới trẻ cần có thời gian và đòi hỏi những giải pháp lâu dài.

“Tình trạng trộn lẫn ma túy vào thuốc lá điện tử đang ngày càng trở nên phức tạp, gây ra nhiều hệ lụy nghiêm trọng cho xã hội”, bà Lan nói, cho biết theo thống kê của Bộ Công an, trong năm 2023 có 86 vụ với 155 người bị xử lý do đưa ma túy vào thuốc lá điện tử. Riêng 3 tháng đầu năm, 73 người bị xử lý về hành vi này.

Bộ trưởng Y tế nói về cấm thuốc lá điện tử

Bộ trưởng Công Thương Nguyễn Hồng Diên đồng tình với những lo ngại của đại biểu với thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng. Ông nhấn mạnh rằng trong khi thuốc lá truyền thống đã có quy định rõ ràng thì các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới lại thiếu một khung pháp lý cụ thể, dẫn đến tình trạng quản lý lỏng lẻo.

Bộ Công Thương đã chủ động đề xuất xây dựng đề án thí điểm để quản lý các sản phẩm này. Tuy nhiên, do nhận được nhiều ý kiến trái chiều, đặc biệt là sự phản đối từ Bộ Y tế về tác hại của các sản phẩm đối với sức khỏe, Bộ Công Thương đã thống nhất là cần có một quy định pháp luật chặt chẽ để cấm hoàn toàn các sản phẩm thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng.

Ông Diên cho biết Bộ Công Thương sẽ tiếp tục chỉ đạo lực lượng quản lý thị trường tăng cường kiểm tra, xử lý các hành vi sản xuất, kinh doanh trái phép các sản phẩm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng. Đồng thời, Bộ sẽ phối hợp với các cơ quan chức năng khác để xây dựng khung pháp lý hoàn chỉnh nhằm ngăn chặn hiệu quả tình trạng buôn lậu và tiêu thụ.

Đại biểu Phạm Thị Kiều đã nhấn mạnh những tác hại nghiêm trọng của các sản phẩm này đối với sức khỏe, đặc biệt là giới trẻ. Chia sẻ với lo lắng này, Bộ trưởng Đào Hồng Lan đã đưa ra những con số báo động về tình trạng sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng gia tăng nhanh chóng, đặc biệt ở nhóm tuổi 15-24. Kết quả điều tra tại 34 tỉnh thành cho thấy, tỷ lệ người sử dụng đã tăng gấp 18 lần so với trước đây lên 3,6% năm 2020, tập trung cao nhất ở 15-24 tuổi.

Bà cho biết Bộ Y tế đã giao đơn vị chuyên môn tổng hợp nội dung nghiên cứu và đánh giá việc sử dụng thuốc lá nung nóng và thuốc lá điện tử ảnh hưởng đến tim, gan, phổi và có thể gây loạn thần. Năm 2023, có 1.234 người phải điều trị liên quan tới thuốc lá điện tử. “Trong bối cảnh khoảng 40.000 người/năm mắc các bệnh do thuốc lá thường, giờ lại thêm thuốc lá điện tử nữa sẽ ảnh hưởng rất lớn đến sức khỏe người dân”, bà Lan nói.

Theo Bộ trưởng, nguyên nhân chính khiến thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng vẫn còn tràn lan trên thị trường là do chưa có quy định pháp luật về việc kinh doanh các sản phẩm này. Mặc dù vậy, để thu lợi nhuận, nhiều công ty đã lợi dụng các hình thức tiếp thị tinh vi và sản phẩm có thiết kế bắt mắt để thu hút người tiêu dùng. Tình trạng nhập lậu thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng cũng góp phần làm gia tăng tình trạng này, gây nhiều khó khăn trong công tác quản lý.

Giơ cao một số sản phẩm thuốc lá điện tử được thiết kế, trang trí đầy màu sắc, bà Lan nói hình thức thuốc lá điện tử rất bắt mắt với trẻ em. “Có ai hình dung đây là thuốc lá điện tử không ạ? Những sản phẩm này đưa ra trên thị trường rất hấp dẫn giới trẻ”, bà nhấn mạnh.

Bộ trưởng Y tế đề nghị Quốc hội có giải pháp mạnh mẽ hơn để giải quyết vấn đề buôn bán thuốc lá điện tử. Bộ Y tế mong muốn có nghị quyết của Quốc hội về cấm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng trước khi Luật về sửa đổi Phòng chống tác hại thuốc lá được trình Quốc hội trong thời gian tới.

Nữ Bộ trưởng cho biết thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng là sản phẩm thế hệ mới, vận hành bằng cách làm nóng dung dịch các chất chứa nicotine hoặc hương vị, thường hòa tan thành propylene glycol hoặc glycerine. Có ít nhất 60 hợp chất hóa học đã được tìm thấy trong dung dịch thuốc lá điện tử (còn gọi là tinh dầu) và nhiều hợp chất khác có trong khí/khói tạo ra. Loại này không có nguyên liệu thuốc lá mà chỉ sử dụng hương liệu, hóa chất nên không phải là thuốc lá theo định nghĩa của Luật Phòng chống tác hại thuốc lá và không thuộc phạm vi điều chỉnh.

Kết quả điều tra của Tổ chức Y tế Thế giới, Bộ Y tế cho thấy loại thuốc lá này gây nghiện do có chứa nicotine; gây các bệnh ung thư, tim mạch, hô hấp, gây tổn thương phổi cấp, ngộ độc và ảnh hưởng sức khỏe tâm thần.

Việt Nam ghi nhận sự gia tăng nhanh chóng tỷ lệ sử dụng thuốc lá mới, chủ yếu là thuốc lá điện tử, nung nóng. Ở nhóm 13-15 tuổi, tỷ lệ đã tăng gấp đôi từ 3,5% năm 2022 lên 8% năm 2023. Năm 2023, hơn 1.200 người nhập viện do sử dụng thuốc lá điện tử, nung nóng, trong đó có nhiều trẻ vị thành niên. Những tranh luận xung quanh việc “cấm hay quản” thuốc lá điện tử được nêu nhiều thời gian qua, trong đó nhiều bộ ngành đề nghị cấm tuyệt đối để bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

Cũng góp ý nội dung này, Thường trực Ủy ban Văn hóa Giáo dục Nguyễn Thị Mai Thoa đồng tình với Bộ Y tế về công bố tác hại thuốc lá điện tử và kiến nghị cấm mặt hàng này, song bà đề nghị Bộ trưởng thông tin thêm về việc xây dựng chương trình cai nghiện thuốc lá điện tử ở các địa phương.

Bộ trưởng Đào Hồng Lan cho biết Chính phủ đã thành lập Quỹ Phòng chống tác hại thuốc lá với 9 nhóm nhiệm vụ, trong đó có tổ chức mạng lưới cai nghiện thuốc lá để hỗ trợ người dân. Đến nay, Bộ Y tế đã tổ chức được 24 điểm cai nghiện thuốc lá là các bệnh viện trực thuộc Bộ. Trong đó, nhiều bệnh viện chuyên khoa đã có số lượng bệnh nhân lớn như Bạch Mai, Phổi, Ung Bướu Hà Nội, Y học cổ truyền…

Thời gian qua, Bệnh viện Bạch Mai đã tổ chức trung tâm cai nghiện, hỗ trợ kỹ thuật cho các bệnh viện cả nước cai nghiện thuốc lá. Bộ đã lập các tổng đài hỗ trợ người dân tư vấn cai nghiện thuốc lá trực tiếp. Các mô hình này đã triển khai hiệu quả.

Thổi phồng công dụng của thực phẩm chức năng

Đại biểu Đặng Thị Bảo Trinh (Phó Bí thư Tỉnh đoàn Quảng Nam) cho biết với tâm lý thực phẩm chức năng bổ dưỡng, không có tác dụng phụ nên nhiều người không tiếc tiền chi cho các sản phẩm này. Bà đề nghị Bộ trưởng Bộ Y tế làm rõ trách nhiệm quản lý nhà nước và giải pháp để kiểm soát. Đây cũng là vấn đề đại biểu Dương Tấn Quân và Nguyễn Thị Xuân quan tâm.

Khẳng định lĩnh vực thuốc, mỹ phẩm, thực phẩm chức năng được quản lý theo Luật Dược, thông tư 43 của Bộ Y tế, Luật An toàn thực phẩm…, tuy nhiên Bộ trưởng Đào Hồng Lan cho biết nhiều người vẫn lách luật, thổi phồng công dụng, có dấu hiệu lừa đảo người tiêu dùng.

Mặc dù hệ thống pháp luật về quản lý thực phẩm chức năng đã tương đối hoàn thiện và sản phẩm Việt Nam đã có chỗ đứng trên thị trường quốc tế (xuất khẩu đến hơn 30 quốc gia), nhưng tình hình buôn bán hàng giả, hàng kém chất lượng vẫn diễn biến phức tạp. Việc kinh doanh qua hình thức xách tay và livestream đã tạo điều kiện cho các sản phẩm không rõ nguồn gốc xâm nhập thị trường, gây ảnh hưởng đến uy tín của ngành hàng này. Nhiều sản phẩm được quảng cáo tràn lan trên mạng xã hội mà không có giấy xác nhận nội dung, tiềm ẩn nhiều rủi ro cho sức khỏe người tiêu dùng.

Tuy nhiên, việc mua – bán hàng xách tay vẫn diễn ra trong thực tế. Nguyên nhân là do lợi nhuận cao, tâm lý chuộng hàng ngoại của người tiêu dùng và khó khăn trong việc kiểm soát bán hàng trực tuyến. Bộ Y tế sẽ phối hợp với các bộ, ngành liên quan tăng cường kiểm soát hoạt động bán hàng online, đẩy mạnh công tác truyền thông để nâng cao nhận thức của người tiêu dùng và thành lập đội phản ứng nhanh để xử lý các vi phạm.

Theo bà Lan, Bộ Y tế đã tăng cường quản ý và rà soát nội dung chính sách chưa đáp ứng thực tiễn để sửa đổi, như Luật An toàn thực phẩm sẽ trình Quốc hội sửa trong năm 2025. Bộ Y tế cũng đã nâng cấp thông tư quản lý mỹ phẩm thành nghị định, gửi Bộ Tư pháp thẩm định. Bộ cũng phối hợp với Bộ công thương, Thông tin và Truyền thông, Bộ Văn hóa Thể thao Du lịch để rà soát vi phạm về quảng cáo sản phẩm; đồng thời công khai danh sách các doanh nghiệp được cấp phép sản xuất thực phẩm chức năng, giúp người tiêu dùng dễ dàng lựa chọn sản phẩm uy tín.

Bộ trưởng nói về tình trạng thực phẩm chức năng xách tay

Đại biểu Khang Thị Mào đặt câu hỏi: “Nhiều bác sĩ mặc áo blouse trắng quảng cáo cho các loại thuốc, thực phẩm chức năng, việc này có đúng quy định hay không?”.

Bộ trưởng Đào Hồng Lan nhấn mạnh rằng pháp luật hiện hành đã có những quy định rõ ràng về việc sử dụng hình ảnh của bác sĩ, y sĩ trong quảng cáo. Cụ thể, Luật Quảng cáo và các văn bản hướng dẫn thi hành đều nghiêm cấm hành vi này. Điều 197 Bộ luật Hình sự cũng quy định rõ các hình thức xử lý đối với những hành vi vi phạm pháp luật trong lĩnh vực quảng cáo.

Bà cho biết Bộ Y tế đã có văn bản gửi các cơ sở y tế để nhắc nhở và yêu cầu các cán bộ y tế tuyệt đối không tham gia vào các hoạt động quảng cáo thực phẩm chức năng, nhằm đảm bảo tính nghiêm túc và uy tín của ngành y tế.

Lo ngại thiếu thuốc

Đại biểu Hoàng Thị Thanh Thúy (Tây Ninh) chất vấn việc chậm thanh toán chi phí bảo hiểm đang gây khó khăn cho các bệnh viện và việc đấu thầu thuốc. “Các bệnh viện vừa gặp khó vừa bị treo nợ. Vấn đề này được Bộ trưởng tháo gỡ như thế nào?”, bà Thúy chất vấn.

Bộ trưởng Đào Hồng Lan cho rằng nội dung này được Chính phủ chỉ đạo, Bộ Y tế đã giải quyết được trên 11.000 tỷ đồng nợ đọng, đang phân bổ cho các cơ sở y tế, là nguồn lực để các bệnh viện mua trang thiết bị, đấu thầu thuốc. “Do nợ đọng bảo hiểm nên thời gian qua các bệnh viện không mua được thuốc”, bà Đào Hồng Lan cho hay.

Đại biểu Phạm Văn Hòa (Đồng Tháp) nêu thực trạng các cơ sở y tế tư nhân, phòng khám, phòng mạch, bác sĩ có yếu tố nước ngoài… treo bảng hiệu điều trị nhiều loại bệnh, trong đó không ít bác sĩ không có bằng cấp cũng như giấy phép hành nghề. “Đề nghị Bộ trưởng Bộ Y tế chỉ rõ nguyên nhân của việc cấp phép những cơ sở này, đồng thời cho biết giải pháp khắc phục”, ông Hòa nói.

Bộ trưởngY tế chỉ ra rằng mặc dù Luật khám chữa bệnh năm 2023 đã quy định chặt chẽ về hành nghề y, nhưng vẫn còn nhiều cơ sở vi phạm và hoạt động trá hình. Theo quy định, Bộ Y tế cấp phép cho các cơ sở y tế thuộc quyền quản lý của mình, các bệnh viện tư nhân được Sở y tế cấp phép, còn lại các cơ sở y tế khác thuộc thẩm quyền quản lý của địa phương.

Để tăng cường quản lý, Bộ trưởng đề nghị các địa phương cần thường xuyên kiểm tra, giám sát hoạt động của các cơ sở y tế trên địa bàn, đặc biệt là các phòng khám tư nhân. Tuy nhiên, bà cũng thừa nhận rằng lực lượng quản lý hành nghề y dược tại địa phương còn mỏng, gây khó khăn trong việc thực hiện nhiệm vụ.

“Chúng tôi mong muốn các địa phương tăng cường đầu tư cho lực lượng quản lý hành nghề y dược để đảm bảo việc thực hiện pháp luật được nghiêm túc, góp phần nâng cao chất lượng dịch vụ khám chữa bệnh và bảo vệ sức khỏe người dân”, bà Lan nói.

Đại biểu Nguyễn Thị Thủy, Phó chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp, cho biết các nhà thuốc bệnh viện phản ánh vẫn gặp khó khăn trong đấu thầu thuốc. Thực tế vẫn còn những thời điểm người dân khám bệnh xong nhưng chưa thể mua thuốc. “Vướng mắc này do đâu và bao giờ Bộ trưởng giải quyết được”, bà Thủy nêu câu hỏi.

Bà Đào Hồng Lan cho biết thời gian qua các cơ quan đã có nhiều giải pháp tháo gỡ vấn đề thiếu thuốc, nhất là quy định trong Luật Đấu thầu năm 2023. Nhà thuốc bệnh viện do bệnh viện quản lý, tổ chức mua thuốc lẻ bán cho người dân khi có nhu cầu, không phải dùng ngân sách. Theo Luật Đấu thầu 2023, nhà thuốc bệnh viện cũng phải đấu thầu, nên thực tế gặp khó khăn. Vì vậy, Luật Dược sửa đổi đang xin ý kiến Quốc hội sẽ giao lại quyền chủ động mua sắm cho nhà thuốc bệnh viện của cơ sở y tế.

Điều hành phiên chất vấn, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn cho biết sáng 12/11, Bộ trưởng Y tế Đào Hồng Lan sẽ tiếp tục trả lời chất vấn của 8 đại biểu Quốc hội đã chất vấn trong chiều nay.

Sơn Hà – Đoàn Loan – Viết Tuân

Xem diễn biến chính